جستجو کردن
بستن این جعبه جستجو.

بیماری پارکینسون چیست؟

مشاوره رایگان و دریافت تخفیف
کنترل بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون چیست و چگونه بروز می‌کند؟

بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که بیشتر افراد مسن و بالای 60 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری به دلیل از بین رفتن سلول‌های عصبی در بخشی از مغز که مسئول تولید دوپامین است، رخ می‌دهد. دوپامین نقش مهمی در کنترل حرکات بدن دارد، و کاهش آن باعث ایجاد علائمی مانند لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکات می‌شود.

نشانه‌های اولیه پارکینسون ممکن است بسیار ظریف باشند و به مرور زمان شدت یابند. لرزش در دست‌ها، تغییر در نوشتار، کاهش تعادل و ناتوانی در انجام حرکات روزمره از جمله علائم شایع این بیماری هستند. در مراحل پیشرفته‌تر، مشکلات گفتاری و حرکتی بیشتر شده و زندگی روزمره بیمار را دشوارتر می‌کند.

ترکیب درمان‌های دارویی با فعالیت‌های فیزیکی و ذهنی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش علائم پارکینسون و افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا داشته باشد. تمرینات منظم مانند یوگا و ورزش‌های هوازی تأثیر مثبتی بر کنترل بیماری دارند.”

بیماری پارکینسون خطناک است و توصیه می شود در ادامه مقاله همراه ما باشید تا به اطلاعات بیشتر از بیماری پارکینسون، روش‌های کنترل بیماری پارکینسون و… دست یابید.

دلایل اصلی بروز بیماری پارکینسون

علل به وجود آمدن بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی مزمن است که با تغییراتی در سلول‌های عصبی مغز و سیستم عصبی مرکزی همراه است. این بیماری به طور اصلی به علت خرابی و مرگ تدریجی سلول‌های عصبی خاص، به نام سلول‌های عصبی dopaminergic، در بخش‌های مختلف مغز ایجاد می‌شود.

در افراد مبتلا به پارکینسون، دیده می‌شود که سطح یک پروتئین خاص به نام آلفا-سینوکلئین (alpha-synuclein) در سلول‌های عصبی بالا می‌رود و به شکل تشکیل پلاک‌هایی در سلول‌های عصبی جمع می‌شود. این پلاک‌ها می‌توانند به عنوان عواملی سمی برای سلول‌های عصبی عمل کنند و باعث تخریب و مرگ آن‌ها شوند.

نقش عوامل ژنتیکی در ابتلا به بیماری پارکینسون

عوامل ژنتیکی نیز در بروز بیماری پارکینسون نقش مهمی ایفا می‌کنند. برخی از افراد مبتلا به پارکینسون، تغییراتی در ژن‌های خود دارند که می‌تواند باعث افزایش امکان ایجاد این بیماری در آن‌ها می‌شود.

به‌طور مثال، تغییرات در ژن‌هایی که نقش در ساختار پروتئین‌ها یا عملکرد سیستم‌های پاک‌سازی و حفظ سلامت سلولی را دارند، می‌تواند به عنوان عوامل مؤثر در افزایش احتمال ابتلا به پارکینسون عمل کند.

عوامل محیطی تأثیرگذار بر بروز بیماری پارکینسون

علاوه بر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی هم می‌توانند در بروز بیماری پارکینسون نقش داشته باشند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که مواردی مانند قرار گیری در معرض سموم محیطی، تماس مکرر با فلزات سنگین، یا تغییرات در ترکیبات شیمیایی موجود در محیط، ممکن است باعث ایجاد آسیب در سلول‌های عصبی و به عبارت دیگر، به عنوان عوامل خطر آفرین برای بروز بیماری پارکینسون عمل کنند.

عکس بیماری پارکینسون

پارکینسون در جوانی، میانسالی و پیری: چه تفاوت هایی دارد؟

بیماری پارکینسون در سنین مختلف

بیماری پارکینسون عموماً در سنین بالای 60 سال بروز می‌کند و با افزایش سن، شیوع آن نیز بیشتر می‌شود. به طوری که حدود 5 نفر از هر 1000 نفر در سنین 60 تا 70 سال و حدود 40 نفر از هر 1000 نفر در سنین 80 تا 90 سال به این بیماری مبتلا می‌شوند.

این بیماری هم مردان و هم زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما نسبت مردان به زنان در این بیماری 2 به 1 است و با بالا رفتن سن، شیوع آن در مردان بیشتر می‌شود.

با این حال، بروز بیماری پارکینسون در افراد زیر سن 60 سال کمتر دیده می‌شود و تنها از هر 20 نفر مبتلا به پارکینسون، 1 نفر در سنین پایین‌تر از 60 سالگی به این بیماری دچار می‌شود که به عنوان “پارکینسون با شروع در جوانی” شناخته می‌شود.

بیماری پارکینسون می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما عوامل ژنتیکی ممکن است در ایجاد این بیماری در افراد زیر 60 سال نقش داشته باشند. اگرچه پارکینسون عموماً ارثی نیست و می‌تواند هر فردی را مبتلا کند، ولی در بیمارانی که اختلال در حس بویایی دارند، شیوع بیشتری دارد.

با این وجود، پارکینسون به عنوان یک بیماری غیر وراثتی شناخته می‌شود که می‌تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد، اما عوامل محیطی و ژنتیکی می‌توانند در برخی موارد نقش داشته باشند.

عکس بیماری پارکینسون

نشانه‌های اولیه بیماری پارکینسون که باید بشناسید

اولین علائم پارکینسون

بیماری پارکینسون یکی از بیماری‌های نورولوژیک پیچیده است که اکثراً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم اولیه این بیماری معمولاً در اوایل مراحل بیماری ظاهر می‌شوند و می‌توانند به طور تدریجی تشدید شوند.

برخی از علائم اولیه شامل موارد زیر می‌باشد:

لرزش

یکی از علائم بارز بیماری پارکینسون، لرزش یا ترسیدگی است که معمولاً از دست‌ها و پا‌ها شروع می‌شود. این لرزش معمولاً در حالت استراحت بیشتر احساس می‌شود و با فعالیت بدنی کاهش می‌یابد.

سفتی عضلات

عضلات بیماران مبتلا به پارکینسون ممکن است سفت و گرفته شده به نظر برسند که این وضعیت می‌تواند باعث مشکلات در حرکت و انجام وظایف روزمره شود.

کندی حرکت

بیماران ممکن است حرکت‌های آنان به‌طور کلی کند و کم حرکت باشد. این شامل کندی در راه رفتن، تغییرات در حرکات روزمره مانند برگشتن به طرف معکوس و نیاز به زمان برای انجام وظایف ساده می‌شود.

مشکلات تعادلی و انعطاف‌ پذیری

بیماران ممکن است با مشکلات تعادلی و افت فعالیت‌های انعطاف‌پذیری روبرو شوند، که می‌تواند باعث افتادن و آسیب دیدن آنان شود. این علائم ممکن است در هر فرد متفاوت باشند و با پیشرفت بیماری، تشدید شوند.

علائم بیماری پارکینسون

روش‌های مؤثر در مدیریت بیماری پارکینسون

راه‌های کنترل بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون، یکی از بیماری‌های عصبی پیچیده است که تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی فرد دارد.

این بیماری که اغلب با افزایش سن بیشتر شیوع پیدا می‌کند، تأثیرات مخربی بر روی حرکت و کیفیت زندگی فرد دارد. برای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به پارکینسون، می‌توان از راهکار‌های زیر استفاده کرد:

فعالیت بدنی

ورزش و فعالیت بدنی منظم به عنوان یکی از اصول اساسی حفظ سلامتی عمومی و جلوگیری از بروز بیماری‌های عصبی نظیر پارکینسون، بسیار اهمیت دارد.

تحقیقات نشان داده است که فعالیت‌های ورزشی منظم می‌تواند به بهبود جریان خون، کاهش التهابات، و تقویت سیستم عصبی مرکزی کمک کند.

پیاده روی، دوچرخه سواری، شنا، و تمرینات مقاومتی از جمله فعالیت‌هایی هستند که می‌توانند به تقویت عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری، و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عصبی کمک کنند.

تغذیه سالم در کاهش علائم پارکینسون

تأمین مواد غذایی متنوع و سالم برای بدن از اهمیت بالایی برخوردار است. مصرف میوه‌ها و سبزیجات، که منابع غنی از ویتأمین‌ها، مواد معدنی، و آنتی اکسیدان‌ها هستند، می‌تواند به حفظ سلامت عمومی و به ویژه سلامت عصبی کمک شایانی نماید.

اسید‌های چرب امگا-۳ که در ماهی‌ها موجود است، نیز به عنوان یکی از عوامل مؤثر در حفظ سلامت عصبی مورد توصیه قرار می‌گیرد.

مدیریت استرس در کاهش علائم پارکینسون

استرس به عنوان یکی از عوامل مؤثر در بروز بیماری‌ های عصبی مانند پارکینسون، در اجتناب از این بیماری نقش بسیار مهمی دارد.

مدیریت استرس از طریق تمرینات مدیتیشن، تکنیک‌های تنفسی عمیق، و فعالیت‌ های آرامش‌ بخش مانند یوگا و تمرینات ریلکسشن، می‌ تواند به تقویت ذهن و حفظ سلامت عصبی کمک کند.

علاوه بر این، مشاوره روان‌ شناسی و تغییر در الگو های زندگی می‌ تواند در کاهش استرس و بهبود کیفیت زندگی کمک نماید.

طول عمر بیماران پارکینسون

طول عمر بیماران پارکینسون به عوامل مختلفی مانند سن شروع بیماری، شدت علائم و مراقبت‌های پزشکی بستگی دارد. با وجود اینکه پارکینسون یک بیماری پیشرونده است، بسیاری از بیماران با مدیریت صحیح علائم می‌توانند ده‌ها سال زندگی کنند. درمان‌های دارویی و فیزیوتراپی می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی و کنترل علائم کمک کنند.

در مراحل پیشرفته‌تر، ممکن است مشکلات حرکتی و عوارض جانبی داروها بر زندگی روزمره تأثیر بگذارند. اما با مراقبت‌های مناسب و پیگیری منظم درمان‌ها، بسیاری از بیماران پارکینسون طول عمر طبیعی یا نزدیک به آن خواهند داشت.

جدیدترین روش‌های درمانی برای کنترل بیماری پارکینسون

همانطور که گفتیم بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیچیده است که نیاز به مدیریت دقیق و استفاده از روش‌های متنوع برای کنترل علائم و پیشگیری از پیشرفت آن دارد.

یکی از روش‌های موثر در این زمینه، استفاده از دستگاه آب آلتیمیت آکواویتا است که با تولید آب حاوی هیدروژن مولکولی فعال، نقش مهمی در کاهش استرس اکسیداتیو ایفا می‌کند.

در نتایج ثبت شده ی کتابخانه ملی پزشکی امریکا پیرامون تحقیقات دانشمندان بر روی بیماری پارکینسون آمده است: مصرف هیدروژن مولکولی فعال، به دلیل خاصیت مقابله با استرس اکسیداتیو و همچنین هیدروکسی دوپامین نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت این بیماری خواهد داشت. بنابراین، مصرف آب آکواویتا می‌تواند به عنوان یک مکمل درمانی طبیعی و مفید برای بیماران پارکینسون مورد استفاده قرار گیرد.

آب آلتیمیت آکواویتا با استفاده از فرآیند کاملاً طبیعی، خاصیت آلکالاین پیدا کرده و دارای pH بین ۸ تا ۹.۵ است که به تعادل اسید-باز بدن کمک می‌کند. همچنین، این آب حاوی هیدروژن مولکولی فعال است که تاثیر مستقیم در کنترل، پیشگیری و درمان بیش از 40 نوع بیماری از جمله پارکینسون دارد.

مصرف هیدروژن مولکولی موجود در آب آکواویتا می‌تواند گام مؤثری در تثبیت شرایط بیماری پارکینسون بردارد و به بیماران کمک کند تا علائم این بیماری را بهتر مدیریت کنند. با نوشیدن منظم آب آکواویتا، بیماران پارکینسون می‌توانند از مزایای آنتی‌اکسیدانی آن بهره‌مند شوند و به بهبود کیفیت زندگی خود کمک کنند.

برای کسب اطلاعات بیشتر با مشاوران ما در آکواویتا تماس حاصل فرمایید.

مراحل بیماری پارکینسون

مراحل بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که بر حرکت تأثیر می‌گذارد. این بیماری پنج مرحله دارد که در هر مرحله علائم شدت بیشتری پیدا می‌کنند. خلاصه مراحل بیماری پارکینسون به صورت کلی آورده شده است:

  • مرحله اول (علائم خفیف): لرزش خفیف (به خصوص در حالت استراحت)، سفتی عضلات، کندی حرکات و مشکلات تعادل از علائم اولیه هستند. این علائم معمولاً خفیف بوده و ممکن است به سختی تشخیص داده شوند.
  • مرحله دوم (آشکار شدن علائم): علائم واضح‌تر می‌شوند. لرزش شدیدتر شده و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد. سفتی عضلات و کندی حرکات بیشتر شده و مشکلات تعادل و راه رفتن نیز افزایش می‌یابد. اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب و همچنین مشکلات خواب نیز ممکن است بروز کنند.
  • مرحله سوم (نیاز به کمک): استقلال فرد به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و انجام فعالیت‌های روزمره بدون کمک دشوار می‌شود. لرزش و سفتی عضلات شدیدتر شده و مشکلات تعادل و راه رفتن به حدی می‌رسد که فرد ممکن است به واکر یا ویلچر نیاز داشته باشد. مشکلات شناختی و اختلالات گفتاری نیز ممکن است شروع شوند.
  • مرحله چهارم (وابستگی کامل): فرد به مراقبت شبانه‌روزی نیاز دارد و استقلال خود را تقریباً به طور کامل از دست می‌دهد. لرزش مداوم و شدید، انقباض عضلات، کندی شدید حرکات، مشکلات شدید تعادل و راه رفتن (نیاز به ویلچر)، مشکلات شناختی (زوال عقل)، اختلالات گفتاری شدید، مشکلات بلع و مشکلات گوارشی از جمله علائم این مرحله هستند.
  • مرحله پنجم (ناتوانی شدید): فرد کاملاً وابسته به مراقبت شبانه‌روزی است و قادر به حرکت بدون کمک نیست. لرزش و سفتی عضلات بسیار شدید است و مشکلات تنفسی و زوال عقل شدید نیز شایع است.

نکته مهم: مصرف منظم داروها می‌تواند از بروز علائم مراحل پیشرفته جلوگیری کند یا آنها را به تأخیر بیندازد. با این حال، احتمال بروز علائم حرکتی دیگر همچنان وجود دارد.

مراحل بیماری پارکینسون

عکس مراحل بیماری پارکینسون

پیشگیری از پارکینسون ارثی

بیماری‌های ارثی معمولاً به دلیل تغییرات در ژن‌ها رخ می‌دهند و نمی‌توان ژنتیک را به طور کامل تغییر داد. با این حال، می‌توان با استفاده از رویکردهای خاص و پیشگیرانه خطر بروز علائم بیماری را کاهش داد یا آن را به تأخیر انداخت. در ادامه چند نکته علمی برای کاهش خطر ابتلا به پارکینسون ارثی آورده شده است:

مطالعات ژنتیکی و مشاوره ژنتیک

اگر در خانواده سابقه پارکینسون وجود دارد، یکی از بهترین اقدامات، مشاوره ژنتیکی است. این مشاوره به شما کمک می‌کند تا میزان ریسک ابتلا را بفهمید و در صورت لزوم، آزمایشات ژنتیکی برای شناسایی جهش‌های مرتبط با پارکینسون انجام دهید.

دریافت مشاوره از دکتر امیرحسان شأنی (متخصص پزشکی ارتومولکولی و تغذیه جامع از آمریکا)
درمان ریشه‌ای بیماری‌های گوارشی، دیابت، تیروئید، سندرم متابولیک و بیماری‌های مزمن دیگر...

پژوهش در زمینه درمان‌های ژنتیکی

در حال حاضر، تحقیقات زیادی در حوزه درمان‌های ژنتیکی و اصلاح ژن‌ها انجام می‌شود. پیگیری این پژوهش‌ها و بهره‌گیری از پیشرفت‌های علمی در این زمینه در آینده ممکن است به کاهش خطر ابتلا به پارکینسون در افراد با استعداد ژنتیکی کمک کند.

پیشگیری از عوامل محیطی

حتی اگر پارکینسون ارثی باشد، عوامل محیطی مانند تماس با سموم، آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی می‌توانند به شدت خطر ابتلا را افزایش دهند. برای افراد با استعداد ژنتیکی، اجتناب از محیط‌های آلوده و سموم اهمیت دارد.

راه های کنترل بیماری پارکینسون

پژوهش درباره رژیم‌های غذایی و مکمل‌ها

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف برخی از مواد مغذی، مانند آنتی‌اکسیدان‌ها (که در میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند) و اسیدهای چرب امگا-۳ ممکن است تأثیر مثبتی بر سلامت مغز داشته باشد و بتواند بروز علائم پارکینسون را به تأخیر بیندازد. برای افراد با سابقه خانوادگی، استفاده از این رژیم‌ها می‌تواند مفید باشد.

پیشگیری دارویی

در برخی موارد خاص، تحقیقات دارویی ممکن است راهکارهایی برای پیشگیری یا کاهش ریسک ارائه دهند. پیگیری جدیدترین درمان‌ها و توصیه‌های پزشکی در مورد داروهایی که ممکن است محافظت‌کننده عصبی باشند، می‌تواند به کاهش خطر کمک کند.

در نهایت، هرچند که عوامل ژنتیکی بر پارکینسون تأثیرگذار هستند، اما هنوز هم محیط و سبک زندگی نقش مهمی در کنترل بروز بیماری دارند. بنابراین با مدیریت هر دو جنبه می‌توان خطر ابتلا را کاهش داد.

تجربیات بیماران پارکینسون (نکات مهم در کنترل بیماری پارکینسون)

تشخیص بیماری پارکینسون

تشخیص پارکینسون بر اساس معاینه بالینی و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار صورت می‌گیرد. پزشکان با انجام تست‌های نورولوژیک و استفاده از تصویربرداری مغزی می‌توانند بیماری را تشخیص دهند. تشخیص زودهنگام و دقیق بیماری اهمیت زیادی دارد زیرا می‌تواند به شروع زودهنگام درمان و کنترل بهتر علائم منجر شود.

روش‌ های دارویی کنترل پارکینسون

داروهای مختلفی برای کنترل علائم پارکینسون مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله مهم‌ترین این داروها می‌توان به لوودوپا، آگونیست‌های دوپامین و مهارکننده‌های MAO-B اشاره کرد.

این داروها به افزایش سطح دوپامین در مغز کمک کرده و علائم حرکتی بیماری را کاهش می‌دهند. استفاده منظم و تحت نظر پزشک از این داروها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.

البته نکته مهم این است که تمام این موارد باید تحت نظر پزشک متخصص ارائه و نسخه شوند.

نکات مهم در کنترل بیماری پارکینسون

تغذیه مناسب برای بیماران پارکینسون

تغذیه سالم و متعادل نقش مهمی در کنترل علائم پارکینسون دارد. مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد مغذی می‌تواند به حفظ سلامت سلول‌های عصبی کمک کند.

بیماران پارکینسون باید از مصرف غذاهای فرآوری شده و پرچرب پرهیز کنند و به جای آن‌ها میوه‌ها، سبزیجات، ماهی‌های چرب و غلات کامل را در رژیم غذایی خود قرار دهند.

ورزش و فیزیوتراپی در کنترل پارکینسون

ورزش منظم و فیزیوتراپی می‌توانند به بهبود حرکت، تعادل و انعطاف‌پذیری بیماران پارکینسون کمک کنند. تمرینات تعادلی، کششی و تقویتی می‌توانند علائم حرکتی بیماری را کاهش داده و خطر سقوط را کم کنند.

همچنین، فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند تکنیک‌های خاصی را به بیماران آموزش دهند که به بهبود عملکرد روزمره آن‌ها کمک می‌کند.

حمایت روانی در کنترل بیماری پارکینسون

حمایت روانی از بیماران پارکینسون و خانواده‌های آن‌ها اهمیت زیادی دارد. مشاوره روانشناسی، گروه‌های حمایتی و تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند به کاهش اضطراب و افسردگی در بیماران کمک کنند.

ایجاد یک شبکه حمایتی قوی می‌تواند به بیماران کمک کند تا با چالش‌های روانی و عاطفی ناشی از بیماری بهتر مقابله کنند.

معاینات دوره‌ ای و پیگیری مداوم

معاینات دوره‌ای و پیگیری مداوم توسط پزشکان متخصص نقش مهمی در کنترل بیماری پارکینسون دارد. این معاینات می‌توانند به تنظیم دقیق‌تر داروها، شناسایی عوارض جانبی و پیشرفت بیماری کمک کنند.

همچنین، پیگیری منظم می‌تواند به بیماران اطمینان بدهد که تحت نظارت دقیق قرار دارند و درمان‌های مناسب برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود.

استفاده از تکنولوژی‌های به روز در کنترل پارکینسون

تکنولوژی‌های جدید هوشمند مانند دستگاه‌های پوشیدنی، اپلیکیشن‌های موبایل و سیستم‌های مانیتورینگ می‌توانند به نظارت و مدیریت بهتر علائم پارکینسون کمک کنند. این ابزارها می‌توانند به بیماران کمک کنند تا فعالیت‌های روزمره خود را بهتر پیگیری کرده و اطلاعات دقیقی از وضعیت خود به پزشکان ارائه دهند. استفاده از این تکنولوژی‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران منجر شود.

پیشرفت‌ های علمی و درمان‌ های جدید در کنترل پارکینسون

تحقیقات علمی و پیشرفت‌های جدید در زمینه درمان پارکینسون امید به کنترل بهتر و درمان کامل این بیماری را افزایش داده است. از جمله این پیشرفت‌ها می‌توان به توسعه داروهای جدید، روش‌های جراحی نوین و تکنیک‌های ژن‌درمانی اشاره کرد. با ادامه تحقیقات و توسعه روش‌های جدید، امید به بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر بیماران پارکینسون بیشتر می‌شود.

آنچه در اینجا می‌خوانید:
حمید مومنی راد
حمید مومنی راد هستم متولد سال 1370، فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد رشته بهداشت و ایمنی مواد غذایی از دانشگاه علوم پزشکی همدان. علاقه زیادی به نگارش محتوا در حوزه سلامت و سبک زندگی دارم و بعد از فارغ التحصیلی به عنوان ناظر کیفی در برخی شرکت ها فعالیت داشته‌ام. هم اکنون به عنوان محقق و نویسنده در زمینه سلامتی و سبک زندگی، تجربیات خودم رو در قالب مقالات مختلف به اشتراک می‌گذارم.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مقالات مرتبط