درسالیان اخیر، با گرایش مردم به مکملهای غذایی، شرکتهای تولید کننده با تغییر و تحولات زیادی در طیف محصولات، تمام سعی خود را برای جذب بالاترین میزان نیاز بازار و فروش محصولات داشتهاند.
حال باید این سوال را از خود پرسید که آیا هر برند و هر کیفیتی اثر بخشی مؤثر و یکسانی دارد؟
جالب است بدانیم از سال ۱۹۹۴ تا سال ۲۰۲۱ این محصولات با رشد ۲۰برابری خود و جهشی نجومی، به گسترش فعالیتهای خود ادامه دادهاند و به همین دلیل، اهمیت انتخاب درست و آگاهانه جهت حفظ سلامت ما دو چندان است.
توضیحات جناب آقای دکتر شأنی متخصص آب، تغذیه جامع و طب طبیعی از آمریکا و عضو ارشد شرکت آکواویتا با موضوع مکملهای غذایی و نقش آنها در این سمینار
محصولات آکواویتا به شما کمک میکند در مسیر سلامتی قدم بگذارید.
آراد صنعت، نماینده انحصاری آکواویتا در ایران
مکمل های غذایی
مکمل های غذایی ترکیباتی هستند که این روزها بیشترین تبلیغات را به خود اختصاص داده اند و مکررا درباره فواید مکمل های غذایی گفته می شود که بسیاری از مردم اطلاعات چندانی درمورد صحت یا عدم صحت این تبلیغات ندارند. ما قصد داریم در این مطلب توضیحاتی درمورد مکمل های غذایی ارائه داده و سپس به فواید و مضرات مکمل های غذایی بپردازیم. بنابراین پیشنهاد می کنیم تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
مکمل های غذایی چیست ؟
مکمل های غذایی شامل ویتامین ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه، گیاهان و آنزیم ها هستند. مکمل های غذایی مانند موادی هستند که به عنوان کامل کننده یک رژیم غذایی طبیعی مورد استفاده قرار می گیرند. مکمل های غذایی از مواد مغذی بع صورت غلیظ شده تهیه می شوند و ارزش غذایی و اثر فیزیولوژیک در بدن دارند.
ضمنا لازم به ذکر است که مکمل های غذایی به صورت تک ماده یا ترکیبی و در شکل های مختلف از جمله قرص، کپسول، پودر و یا مایعات ساخته شده و به فروش می رسند. رایج ترین مکمل های غذایی در بین مردم، کلسیم، ویتامین دی و روغن ماهی است.
در ضمن معیار مکمل غذایی بودن این است که اولا خوراکی باشد، به صورت خالص و بدون نسخه از فروشگاه ها قابل تهیه کردن باشد و از طرفی مواد مخدر نبوده و قابل انحصار و ثبت برای شرکت خاصی نباشد.
تفاوت مکمل دارویی و مکمل غذایی چیست؟
مهم ترین تفاوت مکمل های دارویی و مکمل های غذایی در شدت اثربخشی آن ها می باشد. مکمل های دارویی دارای دوز محتویات بیشتر و در نتیجه اثربخشی بیشتر و سریع تر هستند و اینکه برای خرید مکمل های دارویی، نسخه پزشک لازم است. از این رو یخت گیری بیشتری در تولید و عرضه مکمل های دارویی انجام می شود و در طی تولید آن ها کارآزمایی بالینی انجام می گیرد و همه مکمل های غذایی پیش از ورود به بازار می بایست مورد تایید سازمان غذا و دارو قرار بگیرند.
نکته بسیار حائز اهمیت این است که مکمل های دارویی برای یک فرد عادی (سالم) نه تنها اثر مثبت ندارد بلکه ممکن است خطرناک نیز باشد، در واقع مصرف آن وابسته به تشخیص پزشک است ولی برای تهیه مکمل های غذایی نیازی به نسخه پزشک نیست و بسیاری از افراد برای تامین سلامت و جلوگیری از ابتلا به امراض مختلف، از آن ها در کنار رژیم غذایی خود استفاده می کنند.
به عنوان مثال سالمندان به صورت روزانه از برخی مکمل های غذایی مثل ویتامین D، ویتامین B6، ویتامین B12 و کلسیم برای درمان مشکلات خود و یا جلوگیری از ابتلا به بیماری هایی مثل پوکی استخوان استفاده می کنند.
شیوه صحیح مصرف مکمل های غذایی چگونه است؟
همانطور که در بخش قبلی اشاره شد، مکمل های غذایی می توانند در شکل های مختلفی مثل کپسول، قرص، عصارع، شربت و … تولید شوند که در بین این اشکال، شربت برای کودکان و قرص و کپسول برای بزرگسالان از محبوبیت بیشتری برخوردار است.
در این قسمت نکاتی را که می بایست درمورد مصرف مکمل ها بدانید ذکر خواهیم کرد :
1- مکمل ها را با به همراه داروها مصرف نکنید. برخی مکمل ها با برخی از داروها تداخل دارویی دارند، بنابراین ممکن است مصرف همزمان آن ها باعث عدم اثربخشی یکی از آن داروها و یا مکمل ها گردد.
2- مورد مهم بعدی این است که مکمل ها را نیز نباید همزمان با هم استفاده کنید. زیرا برخی از مکمل ها مانع جذب مکمل های دیگر می شوند، در نتیجه بهتر است مکمل ها با فاصله زمانی چند ساعته از یکدیگر مصرف شوند.
3- مکمل ها نباید در یک بازه زمانی طولانی مصرف شوند مگر اینکه پزشک تشخیص دهد. بازه زمانی پیشنهادی برای مصرف مکمل ها دوره 20 تا 30 روزه می باشد.
انواع مکمل های غذایی
مکمل های غذایی گروهی از مواد مغذی هستند که به نیازهای تغذیه ای افراد کمک کرده و مانع بروز بیماری های مزمن می شوند. همه ما با ورود به داروخانه با قفسه های رنگارنگ مکمل های غذایی رو به رو می شویم و بسیاری از دیدن این همه تنوع در مکمل های غذایی تعجب می کنند. از آن جا که مکمل های غذایی انواع مختلفی دارند، در این بخش به معرفی انواع مکمل های غذایی اشاره خواهیم کرد :
• مکمل های بدنسازی
ورزشکاران برای کمک به تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن خود از مکمل های غذایی تحت عنوان مکمل های بدنسازی استفاده می کنند. انواع مکمل های بدنسازی و گروه های هدف آن به شرح ذیل می باشد :
– نوشیدنی های ورزشی : کمک به تامین انرژی، جلوگیری از افت قند خون هنگام تمرین
– کربوپروتئین ها : کمک به افزایش وزن و افزایش حجم عضلات
– پروتئین ها : کمک به تقویت عضلات، کمک به تامین پروتئین مورد نیاز و همچنین جلوگیری از تحلیل توده عضلانی
– اسیدهای آمینه : کمک افزایش سرعت ریکاوری و همچنین کمک به سنتز پروتئین در توده عضلانی
– اسنک های ورزشی : کمک به تامین انرژی و پروتئین در میان وعده ها
– مکمل های چربی سوز : افزایش سرعت متابولیسم و کمک به کاهش توده چربی در بدن
• مکمل های کاهش وزن
مکمل های کاهش وزن که مورد استفاده افراد دارای اضافه وزن و چاقی می باشد، یکی از انواع مکمل های غذایی است که براساس مکانیسم اثرشان به چند گروه تقسیم می شوند :
– مکمل های کاهش وزن : این دسته از مکمل ها در واقع مکمل های کاهش اشتها هستند که عموما مکمل های فیبری پروتئینی می باشند که در کاهش اشتها و افزایش حس سیری نقش دارند. پروتیئن ها برای هضم به انرژی نیاز دارند و ترشح هورمون های مهار کننده گرسنگی را افزایش می دهند. فیبرهای غذایی بخش غیرقابل هضم کربوهیدارات ها هستند که با دانسیته کالری کم سبب افزایش احساس سیری می شوند.
– مکمل های کاهنده جذب کربوهیدارت ها و چربی ها : این دسته از مکمل های کاهش وزن، حاوی ترکیباتی هستند که با کاهش جذب کربوهیدارت ها و چربی غذای مصرف شده به کاهش وزن کمک می کنند. به عنوان مثال مکمل های حاوی عصاره لوبیا سفید با غیرفعال کردن آنزیم آمیلاز به کاهش جذب کربوهیدارت کمک می کند.
– مکمل های چربی سوز : این دسته از مکمل های کاهش وزن حاوی ترکیباتی مثل کافئین، آل کارنیتین، عصاره چای، عصاره قهوه سبز، زیره، زنجبیل و … هستند که سرعت متابولیسم را افزایش داده و به این ترتیب به کاهش وزن کمک می کنند.
• مکمل های بیمارستانی
این گروه از مکمل های غذایی علاوه بر تامین نیازهای تغذیه ای بیماران موجب کاهش طول دوره درمان و پیشگیری از سوءتغذیه آنان می شود. مکمل های بیمارستانی شامل فرمولاهای آماده گاواژ، پروتئین وی، کربوهیدرات و اسیدهای آمینه می باشد.
• مکمل های افزایش وزن
مکمل های افزایش وزن مورد تقاضای افرادی است که کمبود وزن دارند و دلیل کمبود وزن معمولا وضعیت نامطلوب تغذیه می باشد که می تواند به دلیل استرس، بیماری، دریافت نکردن مواد مغذی به مقدار کافی و … ایجاد گردد. افراد دارای کاهش وزن قبل از استفاده از این مکمل ها ابتدا بایستی دلیل کمبود وزن خود را شناسایی نمایند.
چنانچه فردی به دلیل کمبود مواد مغذی اشتهای خود را به غذا خوردن از دست داده اس می بایست از مکمل های افزایش دهنده اشتها که حاوی مواد معدنی و انواع ویتامین ها هستند استفاده نمایند و اگر کاهش وزن ان ها به دلیل بالا بودن سوخت و ساز بددن و کمبود کالری دریافتی می باشد، بایستی از مکمل های افزایش دهنده وزن با افزایش کالری دریافتی برای افزایش وزن استفاده کنند.
• مکمل های غذایی ارتقا دهنده سلامتی
برخی مکمل های غذایی در پیشگیری، درمان و ارتقا سلامت موثر هستند از این رو مکمل های ارتقا دهنده سلامت نامیده می شوند. این مکمل ها عبارتنداز :
– مکمل های تقویت کننده پوست و مو : رژیم غذایی نامناسب می تواند باعث کاهش رشد مو و افزایش ریزش مو گردد. مکمل های غذایی با تامین مواد مغذی لازم به ذشد و سلامت پوست و مو کمک می کنند.
– مکمل های کاهنده استرس : برخی ریزمغذی ها به ترشح انتقال دهنده های عصبی که در کنترل استرس موثر هستند، کمک می کنند. بنابراین در شرایط استرس می توان از این دسته از مکمل های ارتقا دهنده سلامت استفاده کرد.
– مکمل های مورد نیاز خانم ها : برخی مکمل های غذایی در بهبود مشکلاتی که اغلب خانم ها با آن درگیر هستند مثل سندروم پیش از قاعدگی، کم خونی و پوکی استخوان کمک می کنند.
– مکمل های کاهنده التهاب : التهاب عامل بروز بسیاری از بیماری های مزمن مثل آرتریت روماتوئید، آلزایمر و … محسوب می شود. استفاده از مکمل های کاهنده التهاب مثل کورکومین، امگا 3 و … در کاهش التهاب و در نتیجه پیشگیری از بیماری های مزمن موثر هستند.
– مکمل های غذایی مورد نیاز آقایان : مکمل های غذایی با توجه به نیازهای تغذیه ای آقایان تولید می شود که به بهبود وضعیت سلامتی آن ها کمک می کند. ضمنا لازم به ذکر است که مکمل های روی ، آرژنین و … به سلامت جنسی مردان کمک می کند.
• مکمل های غذایی کودکان و نوجوانان
انواع مکمل های غذایی کودکان و نوجوانان عبارت است از :
– مکمل های افزایش قد: برخی از مواد مغذی در تحریک ترشح هورمون رشد و کمک به رشد طولی استخوان موثر هستند، به همین دلیل مکمل هایی با هدف کمک به افزایش قد کودکان و نوجوانان تولید و در بازار عرضه می شود.
– مکمل های افزایش وزن کودکان و نوجوانان : کمبد وزن به دلیل تغذیه نامناسب یا سوءتغذیه می تواند سلامن ککودکان و نوجوانان را به خطر بیندازد. به همین دلیل استفاده از مکمل غذایی مناسب به افزایش وزن این گروه سنی کمک می کند.
عوارض مصرف مکمل غذایی
همانطور که در بخش های قبلی اشاره شد، مصرف مکمل های غذایی فواید بسیاری از جمله کمک به افزایش قد کودکان، کمک به افزایش وزن کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، کمک به سلامت ورزشکاران، خانم ها و آقایان و فواید بسیار دیگری دارد ولی از آن جا که برخی مکمل ها حاوی مواد فعال هستند، ممکن است اثرات بیولوژیکی قوی داشته باشند. به همین دلیل مصرف بی رویه این مکمل ها مخصوصا ویتامین D، ویتامین A و آهن، ترکیب مکمل ها، ترکیب مکمل ها با داروها می تواند بسیار مضر و خطرآفرین باشد.
بنابراین سعی کند قبل از مصرف با پزشک متخصص مشورت نمایید. در کشور آمریکا برخلاف مکمل های دارویی قوانینی برای مصرف مکمل های غذایی وضع نشده است و به همین دلیل کارخانه های داروسازی ملزم به ایمن و موثر بودن مکمل های غذایی تولیدی خود نیستند. به همین دلیل است که می گوییم در مورد مصرف مکمل هایی غیر از ویتامین ها با پزشک مورد اطمینان خود مشورت کنید.
برخی از فواید و مضرات مصرف مکمل های غذایی عبارت است از :
– مصرف بیش از حد مکمل های کلسیم (حداقل 1000 میلی گرم در روز) خطر مرگ ناشی از سرطان را افزایش می دهد.
– مصرف کافی ویتامین K، ویتامین A، روی و منیزیم باعث کاهش خطر مرگ ناگهانی می شود.
– مصرف کافی ویتامین K، ویتامین A و روی با کاهش خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی عروقی ارتباط دارد.
و کلام آخر اینکه؛ مصرف مکمل در برطرف کردن کمبودهای مربوط به مواد مغذی و ویتامین ها و پروتئین ها موثر است ولی مصرف مکمل های غذایی نیز بهتر است همچون مصرف داروها با نظر و صلاحدید پزشک باشد، زیرا مواردی مثل تداخل با داروها، عدم رعایت دوز مناسب و … می تواند عوارضی همچون مشکلات گوارشی، اختلال در عملکرد قلب و عروق، کلیه و سیستم گوارش به وجود آورد.